Een Ministerie van Digitale Zaken . . .

Naast het leveren van concrete diensten zoals voor defensie, politie, onderwijs en infrastructuur is de overheid vooral een data-fabriek. Het is voor de overheid prioriteit één om informatie te vergaren en analyseren ter ontwikkeling van haar eigen openbaar bestuur en dienstverlening. 

Tegelijkertijd moet die data weer ter beschikking worden gesteld aan burger en bedrijfsleven. Dat is niet alleen om de overheid transparant in haar doen en laten te maken maar ook om de burger en bedrijfsleven zo goed mogelijk te ondersteunen bij hun plaats in de samenleving en zo de samenleving als geheel sterker te maken.

Ook is Nederland van de circa 10 MIO werkende personen circa 85% dienstverlener. Direct of indirect. Nog maar 15% werkt met fysieke arbeid in de maak-industrie, landbouw en bouw. Nederland is daarmee bij uitstek een kenniseconomie met als pijlers de productiefactoren arbeid, kapitaal, ondernemerschap en data (informatie). De laatste i.p.v. het traditionele natuur aka grondstoffen.

In een tijdperk waarin ontwikkelingen op het gebied van ICT elkaar rap opvolgen, ligt het voor de hand om de informatieverwerking zo veel mogelijk, zo niet volledig digitaal te doen. De overheid als data-fabriek is echter onvoldoende in staat gebleken om met ICT tijdig hoogwaardige data bij zichzelf en omgekeerd naar de burger en bedrijfsleven te brengen.

Te veel ICT-projecten bij de overheid zijn te groot, te complex, te duur, te langzaam. Op dit moment lopen er meer dan 100 projecten met een totale waarde van meer dan 6 MLD Euro waarvan het meerendeel vertraging oploopt en ruim 1,3 MLD meer kost dan gepland. Intussen wordt de overheid zelf, de burger en het bedrijfsleven slecht bediend. 

Het is dan ook wel bijzonder dat van de 4 bovengenoemde genoemde productiefactoren er 3 zijn vertegenwoordigd door eigen ministeries. Kapitaal door Financiën. Arbeid door Sociale Zaken, Onderwijs en Volksgezondheid. Ondernemerschap door Economische zaken en internationaal door BUZA.

Voor Informatie hebben we een "multi-onderwerp" staatssecretaris met Digitalisering in haar portefeuille verstopt in BIZA en het Adviescollege ICT-toetsing, letterlijk één hand vol onderzoekers die álle ICT projecten van de overheid moet beoordelen. Ministers kunnen met dat advies echter doen wat ze willen en moeten zich hooguit verantwoorden in de Staten Generaal. Ministeries hebben ook allemaal hun eigen onafhankelijke ICT-fabriek al dan niet (deels) ge-outsourced,.

Met andere woorden, met informatie als fundamenteel productiemiddel voor 85% van BV Nederland, is ICT bij de overheid onaanvaardbaar fragmentarisch georganiseerd. Wel moet gezegd worden dat veel van de problemen niet met de ICT zelf te maken hebben maar eerder met het onnodig complexe wetgeving, slechte inkoop- en projectbesturing en vooral blijkbaar onvermogen om te gaan met verandering dan wel  standaard oplossingen. Maar ook deze aspecten horen bij de besturing van de overheid als data-fabriek en alle keuzes rondom digitalisering. 

Dus ...

Stelt u zich dan eens voor, een Ministerie van Digitale Zaken (RijksDataStaat) wat leiding geeft aan de ICT-huishouding binnen Nederlandse overheid en aanpalende entiteiten. Wat toonaangevende technologie kan aanreiken, Wat de integrale architectuur kan maken en bewaken waardoor alle applicaties en instellingen adequaat met elkaar kunnen communiceren, zonder doublures, zonder fouten. Wat in samenwerking met alle andere instellingen de besturing van projecten en programma’s kan coördineren, soms bepalend indien nodig, maar vaak alleen ondersteunend waar dat kan. Ook internationaal.

Stelt u zich daarbij voor dat dit RijksDataStaat ook wetsvoorstellen vooraf kan beoordelen op ICT-uitvoerbaarheid en keuzes die te maken hebben met informatieverwerking. Mogelijke standaard- of noodzakelijke maatwerk-oplossingen met ICT of voor de uitzonderingen mensenwerk.  

Stelt u zich eens voor dat Nederlandse ICT-scholen en universiteiten op ieder niveau onze eigen mensen en buitenlandse studenten maximaal vooruit laten kijken op het gebied van ICT in het algemeen maar de voor Nederland en in het bijzonder de voor de mensheid toekomstbepalende technologieën zoals kunstmatige intelligentie, robotica, big data en de internet-of-things.  RijksDataStaat is vanzelfsprekend de geldschieter en coördinator van innovatie voor zowel bedrijfsleven, onderwijs als wetenschap.

Stelt u zich eens voor dat de de Nederlandse overheid op welk niveau dan ook haar burgers en bedrijven ontzorgt, helpt, faciliteert met de immer accelererende ontwikkeling  van ICT-technologieën zodat ze zich kunnen blijven richten op hun eigen leven en toegevoegde waarde. RijksDataStaat streeft naar het maximaal automatiseren van de administratieve taken die de raakvlakken bepalen van een burger of bedrijf met de samenleving. Of dit nu gaat over het betalen van belasting, het krijgen van een financiële ondersteuning van welke aard dan ook of misschien nog wel belangrijker, de informatie die een burger of bedrijf nodig heeft om de beste en zo veilig mogelijke plaats binnen de samenleving te verkrijgen.

Stelt u zich eens voor een RijksDataStaat dat de burger tegelijkertijd actief ondersteunt bij het groeien naar een digitale samenleving waar digitale technologieën onlosmakelijk zijn in bijna alles wat burgers doen, actief en met zorg voor het behoud van de VVMU en VVP een rol speelt bij het dempen van de effecten van samenleving ontwrichtend "fake-news", actief een rol speelt bij het verbinden van de overheid met haar burgers en burgers onderling al dan niet middels Social Media, actief werkt aan een digitale infrastructuur voor Internet 2.0 waarbij burgers en bedrijfsleven weer regie krijgen over hun eigen data en communicatie, actief kunstmatige intelligentie inpast bij de overheid daar waar dat kan om betere informatie sneller bij de burger te krijgen.

Stelt u zich eens voor, een Nederland wat toonaangevend is op het gebied van cybercriminaliteit, ict-beveiliging en -privacy. Met een RijksDataStaat dat de teams aanstuurt die, bij voorkeur leidinggevend, samenwerken met bevriende landen binnen de EU en daarbuiten om (internationale) inmenging in onze democratie te voorkomen, kennis-diefstal van onze bedrijven, universiteiten en overheid te pareren en de privacy van iedere burger te beschermen. 

Stelt u zich eens voor dat Nederland dan het toonaangevende land is waar internet-verbindingen en data samenkomen met de best denkbare technologie en vakmanschap. Met een RijksDataStaat wat het binnenlandse bedrijfsleven en onderwijsinstellingen faciliteert en stimuleert om de best denkbare en in Nederland beschikbare technologie te ontwikkelen en aan te wenden. Een Nederland waar het buitenlandse bedrijfsleven naar toe migreert omdat in Nederland alles samenkomt om hun ambities waar te maken. Met de infrastructuur, de kennis, de mensen.  

Ja, het bovenstaande vraagt offers en moeilijke besluiten. Dat is geen dood-doener maar zijn een middel om vooruit te komen. Een RijksDataStaat zal ongetwijfeld gaan controleren, adviseren, richting geven en coördineren. Laten we daar niet te moeilijk over doen. Er is ook geen vingerwijzen. Er is alleen een stap vooruit in een inmiddels zeer volumineuze en daardoor complexe omgeving. En bovendien, de coördinatie is alleen voor de integrale aspecten, niet de specifieke. Ministeries houden hun ICT-fabriek. 

Ja, grote data- en communicatie-centra voor overheid of onafhankelijke derden vragen wellicht forse investeringen, ruimte en energie alsmede een aanslag op de infrastructuur van welke aard dan ook. Maar het geeft aanzien, maakt Nederland belangrijk, trekt kennis aan, zorgt voor innovatie, verhoogt de welvaart, welzijn en gemiddeld niveau van de burger. 

Ja, een RijksDataStaat moet worden gefinancierd. De ruimte daarvoor is niet ver weg. Complexe wetgeving dank zij het volume en de vele uitzonderingen zorgt onoverkomelijk voor een evenzo complexe ICT-uitvoering. Dat bewijst de praktijk iedere dag. Het is beter om hier een 80/20 regel toe te passen. 100% wet, 80% ICT voor het nagenoeg standaard volume. De rest is voor de menselijke maat en menselijke uitvoering. “Maximaal” in het bovenstaande moet dan ook worden gezien in dit 80/20 formaat. Als de burger het maar weet. Het zal veel tijd, geld en burger-ongenoegen schelen. M.a.w. het RijksDataStaat zorgt voor haar eigen financiering. 

Ja, het is nodig. ICT zit in alles wat we doen. Bij ieder goed of dienst hoort een stukje informatie, soms belangrijker dan het product zelf of bestaat de dienst alleen nog maar uit informatie. Een groot deel van de overheid is daar het ultieme voorbeeld van.

RijksDataStaat - een Ministerie van Digitale Zaken. We kunnen niet meer zonder.